مطلب کوتاه  پیش رو را  از دانش نامه ای به زبان انگلیسی چکیده برگردان کرده ام. امیدوارم سودمند باشد. 

مانی زادهء سال 210(برخی منابع 216) پس از میلاد مسیح است ودر سال 276 درگذشته است. او را پایه گذار آیین مانوی می شناسند.آیین مانوی دینی گنوسی به حساب می آید. این آیین زمانی رواج داشته اما اکنون دیگر پیرو ندارد و باید بگوییم 600 سال پیش منسوخ شد. پدر و مادر مانی ایرانی بوده اند . او در آسورستان به دنیا امده است که اینک در عراق قرار دارد. این بخش در آن زمان متعلق به امپراتوری بزرگ ایران بود. پدر مانی اهل همدان و مادر او از تبار پادشاهان اشکانی بوده اما اسامی انان به زبان سریانی ضبط شده است. نوشته های اصلی مانی از میان رفته اند اما آثاری از او و یا درباره او به زبان قبطیان مصر و نیز چینی  بر جای مانده است.   

زبان که مانی به کار می برده فارسی میانه و سریانی بوده است. معروف است که او در کودکی هوش و استعدادی کم نظیر داشته است. مانی در جوانی مدتی با فرقه ای عرفانی از دین یهود زیست؛ اوسراسر عمر متاثر از ایین گنوسی بود. طبق اعتقادات انان باید از گوشت، شراب و زن  دوری گزید. در جوانی شروع به تبلیغ دینی کرد و می گفت که به او وحی شده است. مانی خود را نجات بخش و از حواریون مسیح می خواند. او همچنین خود را پیامبری می خواند که کتاب مقدس(عهد جدید) بشارتش را می داد. مانی هفت کتاب مقدس خود را به سریانی نوشت. این زبان تا پیش از حمله عربها در خاور نزدیک رواج داشت. مهمترین کتاب او "ارژنگ" نامیده می شده است. مانی که نقاشی چیره دست بوده خود کتاب را نگارگری کرده است.

در ان زمان میان دو ایین مسیحی و زرتشتی رقابت وجود داشته است. ایین مانی پیروان کمتری در مقایسه با ایین زرتشتی داشت اما توانست در بین طبقه حاکم حامیانی برای خود بیابد. با کمک انها توانست سفرهای به ترکستان، هند، سوریه ، فلسطین و مصر انجام دهد. اقامت او در هند طولانی بوده است و تعدادی تصویر مذهبی در بمبیی به او نسبت داده می شود.  گفته می شود بودیسم نیز بر اندیشه های او تاثیر گذاشته است. مانی پس از چهل سال با همراهانش به ایران باز گشت. او توانست پرویز برادر شاپور پادشاه ان زمان ایران را به ایین خود درآورد اما موبدان زرتشتی او را مرتد خواندند. مانی به زندان افتاد و پس از چند ماه در گذشت. برخی منابع می گویند او را به صلیب کشیدند و برخی از گردن زدنش روایت کرده اند.

تا چند دهه قبل انچه راجع به او می دانستیم بر پایه گفتار مخالفانش بود اما در سال 1969 کاوشهای باستان شناسان در شمال مصر دانش بیشتر و جدیدتری درباره مانی و آیین اودر اختیار پژوهشگران قرار داد.

 بزودی در نوشتاری دیگر چکیده برگردانی درباره آیین مانی و نیز باورهای گنوسی انجام می دهم(البته اگر دوستان بپسندند). ضمن انکه هنر مانوی خود می تواند موضوع گفتاری جداگانه باشد.

تا چه قبول افتد وچه در نظر آید 

با سپاس 

با درود...

آیین مانوی و باورهای گنوسی

گزینش و برگردان از محمود رضا